Dr. Zuhal Akgün / İş Yeri Hekimleri Derneği Başkanı

Sağlık, hepimiz için temel bir insan hakkıdır ve yaşamın olmazsa olmazıdır. Tıbbi açıdan bir kimsenin sağlıklı kabul edilmesi için vücut tamlığı bakımından herhangi bir eksikliğinin veya sorununun bulunmaması gerekir. Başka bir ifadeyle sağlıklı olmak; bir kimsenin bedensel, ruhsal iyilik halidir. İşçi sağlığı ise, iş ortamında çalışanların gerek fiziksel gerek ruhsal ve giderek sosyal açıdan tam bir iyilik durumunda olmasını ifade eder. İş güvenliği ise, iş yerinde çalışanların sağlığının korunması için alınması ve sürdürülmesi gereken tedbirleri ve faaliyetleri kapsar.

6331 Sayılı yasa da gerek bedenen gerekse fikren çalışanların yaptıkları iş dolayısıyla hastalanmalarını, iş kazasına uğramalarını ve yaralanmalarını önleyebilmek için yapılması gereken işleri ve alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemlerini göstermek için 8 yıllık bir çalışma sonucu oluşturulmuştur.

Bakıldığında İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu’nun eksiklerine rağmen çok olumlu yönleri de mevcuttur, ancak uygulamaya gelindiğinde sonuçlar maalesef istendiği ölçüde olamamıştır.

6331 sayılı Kanun’dan önce iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümler 4857 sayılı İş Kanunu’nun 77-89. maddelerinde yer almaktaydı. 6331 Sayılı yasa iş yeri hekimleri açısından neler getirdi diye bakacak olursak öncelikle hekimin bağımsızlığı ve eğitimleri ciddi oranda sekteye uğratılmıştır.

İş yerine hekim istihdamını sağlayan Türk Tabipler Birliği 6023 sayılı yasa ile kurulmuş olup amacı, tabipliğin kamu ve kişi yararına uygulanıp geliştirilmesini sağlamak ve meslek mensuplarının haklarını korumaktır. İş yeri hekimliği alanında Türk Tabipler birliğinin üniversitelerle işbirliği yaparak hazırladığı sertifika eğitimleri 1988 yılından itibaren başlamıştı bu yetkisi kaldırılarak özel eğitim kurumları tarafından verilmeye başlandı. Bu durum eğitim kalitesinin olumsuz yönde evrilmesine sebep olduğu gibi hekimlerin atanması tamamen Çalışma Bakanlığı’na bağlı hale getirildiği için meslek odalarıyla da bağlantıları koparılmıştır. Bir diğer husus ise İş yeri hekimliği hizmeti TTB vasıtasıyla organize edilirken 6331 sayılı yasa ile iş yerinin kadrosunda olan hekimler dışındakiler OSGB tarafından istihdam edilerek işyerlerine hizmet verir hale geçilmiştir.

Büyük sorunlar bu sistemle birlikte başlamaktadır.
OSGB’lerin yeterince denetlenmemesi, işini yapıyormuş gibi gözüken, hekimin özlük haklarını hiçe sayan bir sürü merdiven altı OSGB’nin oluşmasına sebeb olmuştur. OSGB’ler arası rekabet onlara bağlı çalışan iş yeri hekimlerini ve İş güvenliği uzmanlarını direkt olarak olumsuz yönde etkilemiştir. Yolda geçen sürelerin çalışma süresinden sayılmaması hem hekim için hem uzman için ayrıca ciddi bir sorundur.

Hizmet süreleri ve kanunun kapsadığı kesim geçen 11 yıl içinde bazı değişimlere uğramıştır. Başlangıçta kamunun da kapsam içinde olacağı ifade edilmişken sürekli ertelemelerle maalesef halen sistem içine dahil edilememişlerdir. Pandemide kaybettiğimiz, ya da ağır sekellerle kurtulan bir sürü meslekdaşımız meslek hastası sayılmamıştır. 6331 Sayılı yasanın en önemli eksiklerinden biri de budur.

Diğer yandan İşçi sayısına ve tehlike sınıfına göre hesaplanan hizmet süreleri iyice düşürülerek hekimlerin çok fazla iş yerine hizmet vermesi amaçlanmıştır bu durum verilen hizmetin kalitesini etkilemekte çalışanın sağlığı açısından olumsuz sonuca varmaktadır. İstatistiklere bakıldığında iş kazalarının ne kadar çok , teşhis edilen meslek hastalığının ne kadar az olduğunu göreceksiniz. Yasanın amacı iş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçmek iken maalesef reelde durum böyle olmamıştır.

Bir diğer husus ise çalışanın muayenesi ve mahremiyeti konusudur. 6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği Yasası öncesinde de firmaların bir kısmının hekimin muayenesini yapacağı yeri sağlamakta duyarlı davranmadığını biliyoruz. Her ne kadar bu yasa çerçevesinde 8+8 metrekarelik iki oda olması gerektiği ifade edilse de bunun duyarlı firmalar dışında sağlanmadığı herkes tarafından bilinen bir gerçektir İş yeri hekiminin sadece ilaç yazacak kişi olarak algılanması, İşveren pozisyonundaki kişilerden büyük bir kısmının da bakış açısının böyle olması iş yeri hekimini asıl görevinden uzaklaştırmış kısıtlı sürede sadece poliklinik yapar hale getirmiştir. Sonuç olarak AB uyum yasaları çerçevesinde oluşturulan ve Avrupa birliğinden alınan bu model maalesef ülkemizde istenilen sonuca ulaşamamıştır. Hekim meslek hastalığını tespit edecek tetkik, ölçüm ve bilgiye ulaşma konusunda eksik kalmıştır.

İş yeri hekimine verilen görev yetki sorumluluklara baktığımızda son derece geniş yelpazede olduğunu görüyoruz. Bunlardan biriside 6331 sayılı Yasa’nın 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında, iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının, görev yaptıkları iş yerindeki iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınması gereken önlemleri işverene yazılı olarak bildirecekleri; bunlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde ise, bu hususun Bakanlığın yetkili birimine bildirilmesi gerektiği şeklinde düzenlenmiştir. Bakıldığında geniş bir yetki gibi gözüken durum hekim ve uzman için iş kaybına sebep olacak kamu adına müfettişlik görevidir. İş yerini bakanlığa şikayet eden birisinin çalıştığı şirket tarafından iş akdinin fesh edileceği aşikardır.

Sonuç olarak büyük umutlarla karşıladığımız 6331 Sayılı yasa geçen sürede İş yeri hekimliği alanında gerekli ilerlemeyi sağlayamamıştır. Hekimin eğitimi eksik kalmış bir çok iş yerinde poliklinik hizmeti yapar duruma gelmiştir. Meslek hastalığının tespit edilmesi işçi sağlığının geliştirilmesi için yapılabilecek en iyi adım İş yeri hekimliği alanının tüm Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de uzmanlık dalı haline getirilmesidir. Bunun için ülkemizde üniversitelerde bu alanı oluşturacak kadrolar ve deneyimli master doktora yapmış İş yeri hekimleri mevcuttur.