Dünya genelinde ofislerde ayakta çalışmaya geçiş, çalışan sağlığını destekleyen modern bir yaklaşım olarak yaygınlaşmaktadır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, çeşitli sektörlerde ayakta çalışma masaları ve hareketli çalışma düzenlemeleri, çalışan sağlığını korumak ve verimliliği artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. ABD, Kanada, İskandinavya, Japonya, Avustralya, Almanya ve Birleşik Krallık gibi birçok ülke, ayakta çalışma masaları, esnek çalışma alanları ve hareket molaları gibi çözümlerle çalışanlarını desteklemektedir.

Kardiyovasküler Sağlık

Oturarak uzun süre çalışma, kardiyovasküler hastalık riskini önemli ölçüde artırabilir. Örneğin, yapılan araştırmalara göre, günde 10 saatten fazla oturmanın kalp krizi ve felç riskini %18 artırdığı bulunmuştur.Ayakta çalışmaya geçen bireylerde ise bu riskin azaldığı görülmektedir. Bir çalışmada, günde 2 saat ayakta çalışmanın kalp hastalığı riskini %10 azalttığı gösterilmiştir .

İskelet Sağlığı

Uzun süre oturmak, özellikle sırt, bel ve boyun ağrısı gibi kas-iskelet sorunlarına yol açabilir. Bir araştırmaya göre, ayakta çalışma masası kullananların sırt ağrısında %54, boyun ağrısında ise %45 oranında azalma olduğu saptanmıştır. Özellikle çalışma sürelerinin azaltılarak daha fazla hareket edilmesi, kasların dinç kalmasını sağlamakta ve duruş bozukluklarını önlemektedir.

Metabolik Sağlık ve Obezite

Hareketsiz bir yaşam tarzı, obezite riskini artırır. Stand Up to Work isimli bir çalışmada, ayakta çalışanların 6 ay boyunca ortalama 5,5 kilo kaybettikleri belirlenmiştir . Bununla birlikte, her gün belirli sürede ayakta kalmanın yılda ortalama 30,000 kalori fazladan yakılmasını sağladığı hesaplanmıştır . Ayrıca, ayakta çalışmak kan şekerini düzenlemekte ve insülin direncini düşürmektedir; yapılan çalışmalarda özellikle yemekten sonra kan şekerinde %11’lik bir düşüş sağladığı görülmüştür.

Enerji ve Üretkenlik Artışı

Ayakta çalışma enerji seviyelerini artırarak çalışanların odaklanmasını ve üretkenliğini olumlu yönde etkiler. Çalışmalar, ayakta çalışmanın çalışanlarda dikkat ve odaklanma düzeyini %20’ye kadar artırabileceğini göstermektedir. Ayrıca, ayakta çalışanların iş yerinde daha az yorulduğu ve enerjik hissettiği tespit edilmiştir. Günde birkaç saat ayakta çalışmanın, çalışanların tükenmişlik riskini %33 oranında azaltabileceği belirtilmektedir .

Ruh Sağlığına Etkileri

Ayakta çalışma, zihni olumlu etkileyerek stres seviyelerini düşürebilir. Ayakta çalışanların %87’si, çalışma günlerinin sonunda kendilerini daha az stresli hissettiklerini belirtmiştir . Ayrıca, günde en az 1-2 saat ayakta durarak çalışan bireylerde depresyon belirtilerinde %20’lik bir azalma olduğu saptanmıştır . Daha fazla hareket içeren bu çalışma biçimi, mutluluk hormonu olarak bilinen serotoninin salgılanmasını artırarak genel ruh halini iyileştirebilir.

Genel Sağlık ve Yaşam Süresi Üzerine Etkiler

Uzun süre oturmak, yaşam süresini kısaltan bir faktör olarak da değerlendirilmektedir. Yapılan çalışmalara göre, günde 8 saatten fazla oturmanın yaşam süresini %20 oranında kısalttığı ortaya konulmuştur . Buna karşın, günde en az 2 saat ayakta çalışmak, yaşam süresini uzatmakta ve genel sağlığı olumlu etkilemektedir. Ayakta çalışmanın düzenli olarak uygulanmasının, tüm nedenlere bağlı ölüm oranını %9 oranında azalttığı saptanmıştır.

Dünyada Son Durum

ABD ve Kanada

Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada, ayakta çalışma düzenlemelerinin en yaygın olarak uygulandığı ülkeler arasındadır. Özellikle teknoloji ve finans sektörlerinde faaliyet gösteren büyük şirketler, çalışanların daha sağlıklı ve aktif bir çalışma ortamına sahip olmaları için ayakta çalışma masaları ve ergonomik düzenlemeler sunmaktadır. Örneğin, Google, Apple, ve Facebook gibi teknoloji devleri, ofislerinde çalışanların hem oturarak hem de ayakta çalışabilecekleri esnek masalar sağlamaktadır. Araştırmalara göre ABD’de ofis çalışanlarının yaklaşık %60’ı, ayakta çalışma masalarını tercih etmektedir.

Uygulama Örnekleri:

Ayakta Çalışma Masaları: Çalışanlara özel ayarlanabilir masa seçenekleri sunulmakta ve çalışanların diledikleri gibi oturup ayakta durarak çalışma imkanı sağlanmaktadır.

Hareket Molaları: Gün boyunca düzenli hareket molaları verilmektedir. Çalışanlar bu aralarda yürüyüş yapmaya veya esneme hareketleri yapmaya teşvik edilmektedir.

Yürüyüş Bantlı Çalışma İstasyonları: Bazı ofislerde, yürüyüş bandı ile entegre edilmiş çalışma istasyonları sağlanarak çalışanların hareket halindeyken işlerini yapabilmeleri sağlanmaktadır.

İskandinav Ülkeleri (İsveç, Norveç, Danimarka)

İsveç, Norveç ve Danimarka gibi İskandinav ülkeleri, çalışanların refahını artırmak için ayakta çalışma düzenlemelerine öncülük eden ülkeler arasındadır. Bu ülkelerde iş sağlığı ve güvenliği kültürü oldukça gelişmiştir ve ayakta çalışma masaları yaygın olarak kullanılmaktadır. İskandinav ülkelerinde çalışanların yaklaşık %85’i ayakta çalışma düzenlemelerini desteklemektedir ve şirketler bu düzenlemeleri standart bir ofis uygulaması olarak benimsemiştir.

Uygulama Örnekleri:

Yüksekliği Ayarlanabilir Masalar: İskandinav ülkelerinde pek çok ofiste, masa yüksekliğini çalışanların tercihine göre ayarlayabilen elektronik sistemler kullanılmaktadır.

Ortak Çalışma Alanları: Ayakta çalışma ve hareket etmeyi teşvik eden açık ofis düzenlemeleri yaygındır. Bu alanlarda kısa toplantılar veya hızlı görüşmeler yapılması hedeflenir.

Yürüme Molaları: Çalışanların güne yayılmış olarak kısa yürüyüşler yapmaları desteklenir. Bu, çalışma esnasında daha aktif olmalarına yardımcı olur.

Japonya

Japonya, çalışma kültürü açısından yoğun ve disiplinli bir ülke olarak bilinse de son yıllarda sağlık ve ergonomi alanında çeşitli düzenlemeler yapmaktadır. Japon ofislerinde ayakta çalışma düzenlemeleri yeni yeni yaygınlaşmaya başlamış olup özellikle sağlık sektörü ve teknoloji şirketlerinde kullanılmaktadır.

Uygulama Örnekleri:

Esnek Çalışma Alanları: Japon şirketlerinde artık ofislerin bir kısmı ayakta çalışmaya uygun olarak tasarlanmaktadır. Bu alanlar, özellikle grup toplantılarında veya hızlı görüşmelerde ayakta çalışmayı teşvik etmektedir.

Dinlenme Alanları ve Egzersiz Köşeleri: Japonya’da çalışanlar, kısa molalarda dinlenme alanlarındaki egzersiz köşelerinde hafif fiziksel aktiviteler yapabilmektedir.

Sağlık Seminerleri: Çalışanlara sağlık konusunda eğitimler verilmekte ve ayakta çalışmanın faydaları hakkında bilinçlendirici seminerler düzenlenmektedir.

Avustralya

Avustralya, çalışan refahını ön planda tutan ülkelerden biri olarak ayakta çalışma uygulamalarını benimsemiştir. Avustralya’da pek çok ofis, çalışanların oturma ve ayakta durma sürelerini dengelemelerine olanak tanıyan ayarlanabilir masalar sunmaktadır. Ülkede yapılan araştırmalar, ofis çalışanlarının %70’inin, gün boyunca ayakta çalışmanın yararlı olduğunu düşündüğünü ortaya koymuştur.

Uygulama Örnekleri:

Ofis Egzersizleri: Çalışanlar gün boyunca oturarak ve ayakta çalışmayı dengeleyen basit egzersizlere katılmaktadır.

Ayakta Toplantılar: Toplantıların çoğu ayakta yapılmakta olup, bu uygulama toplantıların daha kısa sürmesini ve çalışanların daha fazla hareket etmelerini sağlamaktadır.

Esnek Çalışma Saatleri: Avustralya’daki birçok şirket, çalışanların ofiste geçirdikleri zamanı aktif şekilde değerlendirmelerini teşvik etmektedir.

Almanya ve Hollanda

Almanya ve Hollanda’da, çalışma ortamında fiziksel aktiviteyi artırmayı hedefleyen ergonomik çözümler oldukça yaygındır. Bu ülkelerde ofislerde yüksekliği ayarlanabilir masalar, oturma topu ve ayakta durma alanları gibi ergonomik çözümler yaygınlaşmıştır. Özellikle Almanya’da sağlık sigortaları, ayakta çalışma masalarını teşvik eden ofis düzenlemelerine katkı sağlamaktadır.

Uygulama Örnekleri:

Farklı Çalışma Alanları: Çalışanların hem oturabileceği hem de ayakta çalışabileceği alanlar yaratılmakta, ofisler açık alan şeklinde düzenlenmektedir.

Çok Fonksiyonlu Masalar: Ayarlanabilir masaların yanı sıra, birçok ofiste esnek kullanım alanları yaratılarak çalışanların daha fazla hareket etmeleri sağlanmaktadır.

Sigorta Destekleri: Sağlık sigortaları, çalışanların ergonomik çalışma koşullarına uyum sağlamaları için ayakta çalışma masası gibi düzenlemelere finansal destek sağlamaktadır.

Birleşik Krallık

İngiltere’de özellikle kamu kuruluşları ve büyük şirketler, ayakta çalışmayı destekleyen ofis düzenlemelerine önem vermektedir. İngiltere İş Sağlığı ve Güvenliği Kurumu (HSE), oturmanın sağlık risklerini azaltmak için ayakta çalışma kültürünün benimsenmesini tavsiye etmektedir.

Uygulama Örnekleri:

Ayakta Çalışma İstasyonları: Büyük ofisler çalışanların tercihlerine göre ayakta çalışabilecekleri özel istasyonlar kurmuştur.

Sosyal Aktivite Alanları: Çalışanların hem sosyalleşebileceği hem de ayakta çalışabileceği sosyal alanlar yaratılmaktadır.

Sağlık Bilgilendirme Programları: İş yerlerinde çalışanların oturarak geçirdikleri süreyi azaltmaya yönelik eğitim programları düzenlenmektedir.

Uzun süre ayakta kalmak ta zararlı olabilir

Uzun sürelerle ayakta kalmak ta kas iskelet sistemini olumsuz etkileyebilir. Uzun aralıklarla ayakta durmak yorgunluk, bacaklarda şişlik, sırtta ve bacaklarda, kalçalarda rahatsızlık hissi ve ağrıya neden olabilir.

Bu konuda yeni yapılan bir çalışmada herhangi bir mola vermeden ayakta kalma süresinin 40 dakika ile sınırlandırılmasının uzun süreli ayakta kalmanın yaratacağı kas ve eklem ağrılarını azaltabileceğini göstermiştir. Bu, daha önce herhangi bir şikâyeti olmayan kişiler için de geçerli olarak bulunmuştur. Uzun süreli ayakta kalan her kişide kas iskelet sistemi rahatsızlığı belirtileri görülmemektedir, bazı kişiler uzun süreli ayakta kalmanın etkilerine karşı diğer kişilerden daha dirençli olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü ve benzeri kuruluşların ve hükümetlerin fiziksel aktivite rehberlerinde erişkinlerin oturdukları zamanın sınırlandırılması önerilmektedir. Oturulan sürenin herhangi bir yoğunlukta fiziksel aktivite hatta az yoğunlukta olan aktivite ile de bölünmesi sağlığı olumlu etkilemektedir. DSÖ erişkinlere “önerilen orta- yoğun fiziksel aktivite derecelerinden daha fazlasını hedeflemelerini” önermektedir.

İş ortamında oturma süresinin fiziksel aktiviteler ile azaltılması uzun süreli oturmanın zararlarını ortadan kaldırmak için yeterli değildir. İşimiz dışındaki hayatımızda da daha az oturup, daha fazla hareket edecek hayat tarzı değişliklerini yaparak sağlığımızı koruyabiliriz. Hepimizin daha az oturup daha fazla hareket etmeye ihtiyacımız var!

Kaynaklar:

• Edwardson, C. L., et al. (2012). Sedentary time and markers of chronic di systematic review of the literature. Journal of Public Health, 34(1), 7-14.

• Matthews, C. E., et al. (2012). Amount of time spent in sedentary behaviors and cause-specific mortality in US adults. American Journal of Clinical Nutrition, 95(2), 437-445.

• Shrestha, N., et al. (2016). Workplace interventions for reducing sitting at work. Cochrane Database of Systematic Reviews, (3), CD010912.

• Chu, A. H. Y., et al. (2016). Longitudinal associations of device-measured physical activity and sedentary time with mortality. American Journal of Epidemiology, 184(9), 621-629.

• Buckley, J. P., Hedge, A., Yates, T., et al. (2015). The sedentary office: a growing case for change towards better health and productivity. British Journal of Sports Medicine, 49(21), 1357-1362.

• Duvivier, B. M., et al. (2017). Breaking sitting time with standing or stepping attenuates the postprandial metabolic response in postmenopausal women: a randomized trial. Journal of Sports Sciences, 35(5), 463-471.

• Eanes, L. (2015). CE: Too Much Sitting: A Newly Recognized Health Risk. AJN The American Journal of Nursing, 115(9), 26-34.

• Healy, G. N., et al. (2015). Reducing sitting time in office workers: Short-term efficacy of a multicomponent intervention. Preventive Medicine, 75, 47-54.

• Ojo, S. O., Bailey, D. P., Chater, A. M., et al. (2019). Breaking up sitting time: Reducing prolonged sitting in the workplace using sit-stand workstations. Journal of Public Health, 41(2), 326-333.

• Biddle, S. J. H., et al. (2019). Reducing sitting for mental and physical health: A randomized controlled feasibility trial of a sit-stand workstation in office workers. BMC Public Health, 19(1), 112.

• Lee, I. M., et al. (2012). Effect of physical inactivity on major non-communicable diseases worldwide: an analysis of burden of disease and life expectancy. The Lancet, 380(9838), 219-229.

• Biswas, A., et al. (2015). Sedentary time and its association with risk for disease incidence, mortality, and hospitalization in adults: A systematic review and meta-analysis. Annals of Internal Medicine, 162(2), 123-132.

• Health and Safety Executive (HSE). (2020). Health and wellbeing at work. London, UK: HSE.

• https://www.who.int/news-room-fact-sheets/detail/physical-activity